فواید مس
نقش مس در بدن انسان
مس یکی از عناصر ضروری مورد نیاز بدن انسان است. این عنصر در کبد ذخیره شده و به عنوان یک کاتالیزور در فعل و انفعالات شیمیایی مربوط به ساخت هموگلوبین که به خون در رساندن اکسیژن به بافتهای بدن کمک میکند، دخالت دارد. برای اینکه مس بتواند نقش مفیدی در بدن ایفا کند نیاز به ترکیب با پروتئین دارد. این ماده در بیشتر سلولهای بدن یافت میشود اما مرکز اصلی آن در کبد و سیستم عصبی است. مس بهعنوان یک آنتیاکسیدان قوی، رادیکالهای آزاد را از بین میبرد و از آسیبهای سلولی جلوگیری میکند. وجود مس در بدن در جلوگیری از بسیاری اختلالات مانند کمخونی نقش اساسی دارد.
نیاز روزانه بدن به مس
معمولا بهطور میانگین حدود 100 میلیگرم مس در بدن افراد سالم وجود دارد. با این حال یک فرد بزرگسال روزانه به 2 تا 3 میلیگرم مس نیاز دارد. نوزادانی که تازه متولد میشوند تا شش ماه پس از تولد به میزان 30 تا 200 میکروگرم مس به ازای هر کیلوگرم از وزن بدنشان نیاز دارند. پس از شش ماهگی تا سن دهسالگی این مقدار به 80 تا 120میکروگرم به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن میرسد و از ده سالگی به بالا به میزان 30 تا 60 مس میکروگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن مورد نیاز است.
نکته: افرادی که از بیماریها یا اختلالات خاصی رنج میبرند، مقادیر مختلفی مس نیاز دارند که با توجه به وضعیت جسمانیشان تعیین میشود.
عوارض کمبود مس در بدن
مس مانند هر ماده معدنی دیگری که مورد نیاز انسان است در صورت کمبود سبب نارساییهایی در بدن میشود. تهیسازی و تخلیه اکسیژن در سلولهای بدن، کمخونی و کاهش جذب آهن در بدن، مشکلات و اختلالات پوستی، مشکلات شنوایی، افسردگی و پرخاشگری، التهاب برخی استخوانهای بدن مانند قوزک پا و کاهش کلسترول خوب در بدن از مهمترین عوارض کمبود مس در بدن است.
عوارض ازدیاد مس در بدن
گاهی ممکن است به دلیل دریافت بیش از اندازه مس، بدن دچار مسمومیت ناشی از آن شود. در این صورت فرد دچار سردرد، حالت تهوع، کاهش قند خون و افزایش ضربان قلب میشود. از آنجا که کبد مخزن اصلی مس در بدن است، مس اضافی در مغز و کبد رسوب کرده، به کلیهها صدمه میزند و مانع تولید ادرار میشود. در صورتی که میزان مس در بدن زیاد شود با ماده معدنی روی که در ساخت آنزیمهای گوارشی و در نتیجه هضم غذا بسیار موثر است، دچار تعارض شده و در نتیجه فرد به سختی قادر به هضم مواد غذایی پروتئینی خواهد بود. افزایش مس در کودکان عوارضی مانند اختلال در یادگیری خواندن و نوشتن، بیشفعالی و مشکلات شنوایی را در پی خواهد داشت. این عارضه در جوانان و افراد بزرگسال ممکن است سبب افسردگی، پرخاشگری و عصبانیت و تحریکپذیری زیاد، تغییرات شخصیتی و توهم شود.
منابع غذایی مس
مس در منابع غذایی متنوعی مانند بیشتر قسمتهای گوشت گاو، سبزیجاتی مانند سیبزمینی، نخود، لوبیا، کاهو و گوجه، غذاهای دریایی مانند صدف خوراکی، میگو، ماهی قزلآلا، سفرهماهی و ماهی تن، تنقلاتی مانند شکلات و آجیل، غلات سبوسدار، حبوبات، بذرها و میوههایی مانند آلو یافت میشود. هر فرد سالمی اگر این منابع غذایی را در رژیم روزانه خود داشته باشد مس مورد نیاز بدنش را تامین خواهد کرد.
فواید مس در بدن
در بدن هر فرد سالم بهطور میانگین حدود 100 میلیگرم مس وجود دارد که در صورت حفظ تعادل نقش بسیاری در سلامت فرد دارد.
عنصر مس به اکسیده شدن گلوکز و در نتیجه آزاد شدن انرژی در بدن کمک میکند. این ماده سبب جذب آهن شده و به تامین اکسیژن لازم برای بافتهای بدن از جمله مغز به منظور افزایش سطح انرژی بدن کمک میکند. در واقع این ماده بهعنوان حامل اکسیژن در خون عمل کرده و به فعالیتهای مغز و اعصاب کمک زیادی میکند. مس یکی از مواد ضروری برای ساخت سلولهای قرمز خون است، به غده تیروئید برای تعادل درترشح هورمونها کمک میکند، با فعالیت آنزیمهای رودهای ارتباط موثری دارد، با سطح استروژن بدن در ارتباط است و مقدار آدرنالین، نوراپی نفرین و دوپامین را افزایش میدهد. از طرفی کاهش مس در بدن که البته به ندرت اتفاق میافتد، سبب خفگی سلولها و کاهش اکسیژن در آنها میشود.
نقش مس در بهداشت
ظهور مقاومت میکربها در برابر آنتی بیوتیکها جان میلیونها انسان را تهدید میکند. پس از آزمایشهای کلینیکی و آزمایشگاهی بسیار در کشورهای مختلف جهان، ثابت شد که بسیاری ازمیکروارگانیسمهای مقاوم به آنتی بیوتیک، روی سطوح مسی کشته میشوند. . در سال ۲۰۰۸ سطح مس به عنوان اولین ماده جامد ضد میکروبی قارچ کش، باکتری کش و نابود کننده ویروس، توسط آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا به ثبت رسید. و بیش از ۴۷۹ آلیاژ مس برای حفظ سلامت عمومی به ثبت رسیده است.
نتایج آزمایشها از این قرار است: سطح مس به طور پیوسته آلودگی باکتریایی را در مدت دو ساعت به ۹۹٬۹ درصد کاهش داده و حتی پس از آلودگی مجدد، آلودگی کاهش مییابد. سطح مسی بازدارنده شکل گیری و رشد باکتری در طول مدت دو ساعت است.مشاهده شده است که مس با سرعت 8-7 logدر ساعت میکربها را میکشد.هنوز هیچ میکروارگانیسمی کشف نشده است که بتواند در تماس با سطح مس مقاوم باشد. مس نه تنها باکتری و عوامل بیماری ویروسی را میکشد بلکه همچنین به سرعت اسید نوکلئیک ماده ژنتیک را نابود میکند و از این روی است که سلول باکتری هیچ شانسی برای موتاسیون و راهی برای ورود به میکربهای دیگر را ندارد، فرآیندی که انتقال افقی ژن - HGTT - خوانده میشود. در نتیجه از گسترش نسل بعدی باکتری پیشگیری میشودسطح مس با نحوه اثر طیف وسیع ضد میکروب، باکتری کش، ضدویروس و قارچ کش است.
برآورد شده است که حدود ۸۰٪ بیماریهای عفونی از راه تماس منتقل میشوند. استفاده از سطوح مسی در بیمارستانها به ویژه در ICU برای دستگیره درها، شیر آب و اهرم سرویس بهداشتی، فلز تخت بیمار، میله میز بیمار، آنژیو کت، محل تماس زنگها و چراغها، نه تنها چرخه انتقال آلودگی میکربی را مختل میکند بلکه فعالانه خطر مقاومت باکتریایی را کاهش میدهد و مانع شیوع عفونت به دیگران میشود. در یک آزمایش کلینیکی انجام شده با استفاده از سطوح مسی در ICU میزان عفونتهای بیمارستانی به میزان ۵۸۸٪ کاهش یافته است. این استراتژی، در کنار رعایت بهداشت دستها و اصول بهداشتی معمول میتواند حرکت به سمت نابودی کابوس مقاوم بودن میکروبها در برابر آنتی بیوتیکها باشد.